Często pojawiają się pytania o możliwość i tryb rozwiązania umowy zlecenia, zawartej na czas określony.
Nie ma ogólnego zakazu wypowiedzenia umowy zlecenia zawartej na czas określony. O tym, czy wypowiedzenie umowy zlecenia w danym przypadku jest możliwe i na jakich zasadach w dużej mierze zależy od treści zawartej między stronami umowy zlecenia.
Należy mieć jednak na uwadze, że przepisy Kodeksu cywilnego przyznają każdej ze stron uprawnienie kształtujące do jednostronnego rozwiązania zlecenia oraz wskazują, że wypowiedzenie może być dokonane w każdym czasie, chociażby umowa była zawarta na czas oznaczony (art. 746 KC).
Dodatkowo zgodnie z treścią art. 746 § 1 i 2 KC rozwiązanie umowy zlecenia ze skutkiem natychmiastowym niesie za sobą pewne konsekwencje, które dotyczą zarówno dającego zlecenie, jak i przyjmującego zlecenie, a mianowicie:
- gdy umowę wypowie dający zlecenie – to powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia, a w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę (§ 1).
- gdy umowę wypowie przyjmujący zlecenie – gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę (§ 2).
Podsumowując:
- Wypowiedzenie w zleceniu nieodpłatnym może być dokonane w każdym czasie, bez żadnych konsekwencji odszkodowawczych.
- W przypadku zlecenia odpłatnego jednostronne rozwiązanie umowy przez wolę stron może nastąpić tylko z ważnych przyczyn.
- Jeżeli zdarzy się, że umowa zostanie rozwiązana bez ważnego powodu, wówczas stosunek prawny wprawdzie wygasa, a więc takie rozwiązanie jest skuteczne, ale strona, która od umowy odstąpiła bez ważnego powodu, jest zobowiązana dać drugiej odszkodowanie za straty wynikłe z rozwiązania umowy.
Nasuwa się więc pytanie czym są ważne powody przy wypowiedzeniu umowy zlecenia?
W kodeksie cywilnym nie znajdziemy katalogu ważnych powodów. Ważnymi powodami mogą być zarówno zjawiska o charakterze powszechnym (np. zmiany stosunków społecznych i gospodarczych, zmiany regulacji prawnych itp.), jak i czynniki odnoszące się indywidualnie do stron.
Przykłady ważnych powodów można znaleźć na gruncie orzecznictwa sądów, między innymi należą do nich:
- nagła choroba,
- utrata zaufania co do uczciwości przyjmującego zlecenie,
- brak kwalifikacji przyjmującego zlecenie lub naruszenie obowiązku sumienności,
- utrata bądź zawieszenie uprawnień zawodowych dającego zlecenie,
- brak koncesji lub zezwoleń koniecznych do wykonania zlecenia.
Nie sposób jednak sformułować zamkniętego katalogu przypadków uprawniających do wypowiedzenia na zasadzie art. 746 § 3 KC. Pojęcie „ważnego powodu” może zostać określone także w umowie. Postanowienia umowne nie mogą jednak pozbawiać stron możliwości wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów w umowie niewymienionych.
Strony mogą również w ramach swobody umów wyłączyć uprawnienie do swobodnego wypowiadania zlecenia lub zastrzec termin wypowiedzenia – wskazać, w jakim czasie po złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu zobowiązanie wygaśnie.
Nie mniej jednak, należy pamiętać, że artykuł 746 § 3 KC wyklucza zrzeczenie się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów. Przepis ten ma charakter bezwzględnie wiążący. Strony nie mogą zatem ani w umowie, ani w późniejszej czynności prawnej, dokonywanej przed zaistnieniem przyczyny wypowiedzenia, wyłączyć uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z takiej przyczyny.
Wątpliwość wzbudza, czy można w umowie wprowadzić zapis, zgodnie z którym, wypowiedzenie umowy z ważnych powodów również wymaga zachowania terminu wypowiedzenia. Za taką możliwością opowiedział się m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15.10.2014 roku[1] wskazując, że zakaz zrzeczenia się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów (art. 746 § 3 KC) nie wyłącza prawa zastrzeżenia przez strony, że w takiej sytuacji rozwiązanie umowy nastąpi z zachowaniem uzgodnionego okresu wypowiedzenia.
[1] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.10.2014 r., V CSK 684/13.