Zgodnie z art. 229 § 4 Kodeksu pracy Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Wskazać należy, że do 2015 roku Sąd Najwyższy reprezentował dwa odmienne stanowiska. Wskazywał, iż możliwe jest rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego bez uprzedniego przeprowadzenia badań okresowych. W wyroku z dnia 9 marca 2011 r., II PK 240/10 oraz z dnia 20 marca 2008 r., II PK 214/07 Sąd Najwyższy uznał, że w przypadku wcześniej zaplanowanego urlopu wypoczynkowego albo urlopu udzielanego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim pracodawca nie musi kierować pracownika na badania kontrolne. Teza ta uzasadniana jest funkcją art. 229 § 2 Kodeksu pracy. Chodzi o to, że badania odzwierciedlają zdolność pracownika do pracy. Skoro w okresie urlopu nie będzie ona świadczona, to nie ma przeszkód w udzieleniu urlopu wypoczynkowego.
Do innego rodzaju racji odwoływała się przeciwna linia orzecznicza. Zgodnie z nią pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na badania kontrolne po ponad 30-dniowej chorobie, jeżeli pracownik bezpośrednio po zakończeniu zwolnienia chce skorzystać z urlopu „na żądanie”. Postulat ten wynika z założenia, że korzystanie z urlopu wypoczynkowego i niezdolność do pracy wykluczają się (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2009 r., II PK 123/09, z dnia 29 października 2007 r., II PK 54/07, z dnia 18 maja 2006 r., III PK 26/06).
Jednakże ostatecznie Sąd Najwyższy w wyroku z 26 października 2016 r., sygn. akt III PK 9/16, uznał, że pracownik, nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego lub wziąć urlopu na żądanie po zakończeniu niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni.
Reasumując, w świetle najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego, pracodawca powinien kierować pracownika po chorobie trwającej ponad 30 dni na badania kontrolne nawet, jeżeli bezpośrednio po zakończeniu zwolnienia lekarskiego podwładny będzie korzystał z urlopu wypoczynkowego. Czyli nawet w sytuacji, gdy po długotrwałej niedyspozycji zdrowotnej pracownik przechodzi od razu na urlop wypoczynkowy, konieczne jest uprzednie skierowanie go na badania kontrolne do lekarza medycyny pracy. Dopiero po stwierdzeniu braku przeciwwskazań do wykonywania dotychczasowej pracy będzie mógł udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego (zaległego lub bieżącego).
Pracownik, który otrzymał skierowanie na badania profilaktyczne musi je wykonać w takim terminie, by przystępując do pracy legitymował się ważnym orzeczeniem lekarskim o braku przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku. W miarę możliwości badania lekarskie są przeprowadzane w godzinach pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. W przypadku konieczności przejazdu na te badania do innej miejscowości pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych (art. 229 § 3 Kodeksu pracy).
Podsumowując:
- najpierw pracownik powinien uzyskać zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy, dopiero później może wystąpić z wnioskiem o urlop wypoczynkowy lub skorzystać z prawa od urlopu na żądanie.
- pracodawca ma prawo nie udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego do czasu przedłożenia kontrolnego badania lekarskiego, z którego wynika, iż jest on zdolny do wykonywania pracy;
- w sytuacji, gdy pracownik rozpocznie urlop bez ważnych badań lekarskich, jego nieobecność w pracy w tym dniu może zostać potraktowana jako nieobecność nieusprawiedliwiona, w skrajnym przypadku skutkująca rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika;
- niestawienie się pracownika w pracy celem świadczenia pracy, jak i również nieprzedłożenia zaświadczenia o niezdolności do pracy, po zakończeniu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego będzie skutkować jego nieusprawiedliwioną nieobecnością w pracy, co może stanowić podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika;